بانک یکی از نهادهایی است که خواسته یا ناخواسته با آن سروکار داریم و شبانه‌روز از خدماتش استفاده می‌کنیم. اگر حتی چند ساعتی خدمات بانکی با مشکل مواجه شود، به‌صراحت می‌توان گفت زندگیمان مختل خواهد شد. خدمت‌رسانی بانک‌ها در سال‌های گذشته تغییرات زیادی کرده و از روش سنتی و حضوری به بانکداری الکترونیکی و اینترنتی تغییر کرده است. اما این روند همینجا متوقف نشد؛ سال‌های اخیر اصطلاح جدید «بانکداری باز» هم مطرح شده است که شاید هنوز خیلی‌ها با آن آشنا نباشند.
در این مقاله مروری می‌کنیم بر بانکداری، بانکداری الکترونیک و بانکداری باز و تاثیر هر کدام را بر زندگیمان می‌بینیم.
بانکداری ستون اصلی اقتصاد هر کشوری است
اساس بانکداری را بانک‌ها تشکیل می‌دهند. بانک‌ها نوعی از مؤسسات مالی هستند که پس از دریافت مجوزهای قانونی لازم، به مردم یا سازمان‌ها کمک می‌کنند تا سرمایه و پول خود را مدیریت یا پس‌انداز کنند. افراد حقیقی، نهادهای دولتی و خصوصی، شرکت‌ها و کسب‌وکارها همگی مشتری بانک‌ها هستند و برای ذخیره‌سازی پول یا انجام تراکنش‌های مالی خود از بانک استفاده می‌کنند.
علاوه بر نگهداری پول، اعطای سود به سپرده‌ها و دادن وام به اشخاص حقیقی و حقوقی از مهم‌ترین کارکردهای بانک است. با همین تعریف کوتاه می‌توانیم به‌خوبی ببینیم که بانک‌ها بخش بسیار مهمی از اقتصاد هر کشوری را تشکیل می‌دهند.
بانکداری الکترونیک (E-Banking) چیست؟
بانکداری الکترونیک به زبان ساده استفاده از فناوری‌های پیشرفته شبکه‌ها و مخابرات (مانند اینترنت) برای انتقال پول در سیستم بانکی است. در واقع بانکداری دیجیتال شامل ارائه‌ی خدمات بانکی از طریق واسطه‌های امن به مشتری است. در این نوع بانکداری دیگر نیازی نیست مشتری برای انجام تراکنش‌های بانکی به صورت حضوری به بانک مراجعه کند و می‌تواند در هر زمان و مکانی، از خدمات بانک الکترونیک استفاده کند.
از دیگر کاربردهای این نوع بانکداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انتقال الکترونیکی وجه
- واریز دستمزد و حقوق
- پرداخت قبوض
- پرداخت اقساط وام
- دریافت پول نقد از طریق دستگاه خودپرداز (ATM)
جهان نیاز به «بانکداری الکترونیک» را احساس کرد
شروع بانکداری الکترونیک در جهان به سال ۱۹۱۸ در آمریکا برمی‌گردد. زمانی که بانک‌های فدرال رزرو آمریکا از تلگراف برای انتقال پول استفاده کردند. سال ۱۹۷۰ شبکه‌ی جهانی اینترنت به منظور به اشتراک‌گذاری داده‌ها توسط متخصصین توسعه یافت و چند سال بعد نسل اول خودپردازهای بانکی رواج یافتند.
تا سال ۱۹۹۴ تنها ۲۴ بانک به اینترنت متصل شده بودند و از این طریق خدمات می‌دادند، اما رواج استفاده از اینترنت بین مردم باعث شد تا در کمتر از یک سال ۸۰۰ بانک دیگر نیز به این شبکه متصل شوند. در آن زمان بانک‌ها متوجه شدند که استفاده از اینترنت علاوه بر اینکه هزینه‌ی تمام‌شده‌ی تراکنش‌ها را برای بانک کاهش می‌دهد، دسترسی به بازارهای جهانی را نیز آسان‌تر می‌کند و رضایت مشتریان را افزایش می‌دهد.
بانکداری الکترونیک در ایران از چه زمانی شروع شد؟
اصطلاح بانکداری الکترونیک را چند سالی است که در عرصه‌ی عمومی می‌شنویم، اما شاید برایتان جالب باشد که شروع استفاده از بانکداری الکترونیک در ایران به دهه‌ها قبل برمی‌گردد. بانک تهران که پیش از انقلاب در ایران فعالیت می‌کرد سال ۱۳۵۰ حدود ۱۰ خودپرداز در شعبه‌های خود نصب کرد و می‌توان گفت این اولین تجربه‌ی بانکداری الکترونیک در ایران به شمار می‌رود. اواخر دهه‌ی ۶۰ توجه بانک‌های ایرانی به سیستم اتوماسیون بانکی و اینترنتی کردن ارتباطات جلب شد و به سراغ سیستم فراگیر بانکداری (Core Banking) رفتند. اوایل دهه‌ی ۷۰ زیرساخت‌های بانکداری الکترونیک توسط برخی بانک‌های ایرانی فراهم شد و استفاده از دستگاه‌های خودپرداز و کارت‌های بانکی رواج پیدا کرد.
سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ نیز یک شبکه‌ی ارتباطی بین بانک ملی و فروشگاه‌های شهروند ایجاد شد و افرادی که کارت بانک ملی را داشتند می‌توانستند از خدمات فروشگاه‌های شهروند استفاده کنند. سال ۱۳۸۱ شبکه شتاب تبادل اطلاعات بین بانکی به‌منظور ارائه‌ی هرچه بهتر خدمات بانکی به صورت غیرحضوری شکل گرفت و چند بانک دولتی در این طرح شرکت کردند. از آن زمان تاکنون نیز هر کدام از بانک‌های ایرانی با طرح‌های مختلف در حوزه‌ی بانکداری الکترونیک مشغول ارائه‌ی خدمات به مشتریان‌شان هستند.
بانکداری الکترونیک چه مزایایی دارد؟
همان‌طور که گفتیم ارائه‌ی خدمات به مشتریان به صورت ۲۴ ساعته و در هفت روز هفته بدون محدودیت زمانی و مکانی یکی از فواید بانکداری الکترونیک است؛ اما اگر بخواهیم مواردی بیشتری را فهرست کنیم می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- کاهش هزینه‌ی مشتریان و بانک‌ها
- عدم نیاز به حضور فیزیکی در بانک‌ها
- آسان شدن فرآیند افتتاح حساب
- آسان کردن پرداخت قبوض، انتقال وجه و…
- امکان مشاهده‌ی موجودی، گردش حساب و گرفتن گزارش از تراکنش‌های صورت گرفته بدون مراجعه به بانک
- صرفه‌جویی در زمان مشتریان و بانک‌ها
- امکان مدیریت آسان چند حساب بانکی به صورت همزمان
- برقراری ارتباط با پشتیبانی بانک‌ها با استفاده از ایمیل، تلفن، چت و…
بانکداری الکترونیک چه معایبی دارد؟
۱- کار کردن با اپلیکیشن‌های بانکی نیاز به شناخت نرم‌افزاری یا اندکی آموزش دارد که معمولاً توسط بانک‌ها ارائه نمی‌شود. به همین دلیل بیشتر افراد مسن در زمینه‌ی کار کردن با اپلیکیشن‌های بانکی یا خدمات بانکداری الکترونیک با مشکل روبه‌رو هستند.
۲- کار کردن با حساب‌های بانکی در بانکداری الکترونیک تقریباً همیشه نیازمند دسترسی به اینترنت است و بدون داشتن اینترنت نمی‌توان از خدمات بانکداری الکترونیک استفاده کرد.
۳- بحث امنیت یکی از مهم‌ترین معایب بانکداری الکترونیک است. اگر فردی عمداً یا سهواً اطلاعات حساب خود را به شخص دیگری بدهد یا روی دستگاهی مثل تلفن همراه یا کامپیوتر ذخیره کند و فرد دیگری به آن دسترسی داشته باشد، می‌تواند به‌راحتی به حساب آن فرد دسترسی داشته باشد.
۴- در صورت استفاده از رمزهای ساده یا قابل‌حدس، همیشه خطر انواع هک یا کلاهبرداری‌های اینترنتی وجود دارید. در صورتی که هکرها رمز حسابی را پیدا کنند، می‌توانند به‌راحتی از آن حساب پول برداشت کنند.
۵- گاهی به دلیل قطع شدن اینترنت یا مشکلات فنی ممکن است تراکنش‌ها ناموفق باشند و انجام عملیات بانکی امکان‌پذیر نباشد.
۶- گاهی نیز به دلیل به‌روزرسانی یا تغییرات زیرساختی، سرور بانک از دسترس خارج می‌شود و حتی اگر کار ضروری داشته باشید، تا رفع مشکل سرور نمی‌توانید از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده کنید.
۷- گاهی حتی برای انجام یک تراکنش ساده چند پیامک یا ایمیل از طرف بانک دریافت می‌کنید. تعداد زیاد این پیام‌ها می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد و بررسی کردن یا پاک کردن آنها می‌تواند از شما زمان زیادی بگیرد.
مشتریان خوشحال‌تر با بانکداری باز (Open Banking)
هرچند مبحث بانکداری باز یا Open Banking یکی از مباحث نوظهوری است که با سرعت هرچه تمام‌تر در دنیا پیش می‌رود، اما اتفاق جدیدی نیست و تقریباً از سال ۲۰۰۷ در آمریکا فعال بوده است. کسب‌وکارها و اشخاص زیادی با استفاده از خدمات بانکداری باز در حال بهینه‌‌سازی فرآیندهای مالی خود هستند. حتی در ایران نیز درصد زیادی از تراکنش‌های مالی به واسطه‌ی فینتک‌ها انجام می‌شود و این درصد در سال‌های اخیر رو به رشد بوده است.
حرکت بانک‌ها به سمت بانکداری الکترونیک باعث شد تا بسیاری از عملیات‌های پرزحمت و زمانبر بانکی به‌آسانی انجام شوند و مشتریان نیازی به مراجعه‌ی حضوری به شعب بانک نداشته باشند. در ادامه‌ی همین حرکت بانک‌ها به سمت فناوری‌های نوین، استفاده از واسط‌های برنامه‌نویسی این امکان را به نرم‌افزارها، اپلیکیشن‌ها و سایت‌ها داد تا به کمک سیستم بانکی بیایند و خدمات بیشتری به مشتریان بانک‌ها ارائه کنند. بانکداری باز توانست پای کسب‌وکارها را به عرصه‌ی بانکی باز کند و نتیجه‌ی این کار، عملی شدن ایده‌های جدید برای ارائه‌ی خدمات بانکی بیشتر به مشتریان بود.
در بانکداری باز، انتقال وجه و عملیات بانکی بسیار آسان‌تر صورت می‌گیرد و مشتری این امکان را دارد تا خدمات مالی شرکت‌های مختلف را با همدیگر مقایسه کند و سرویس مورد نظرش را انتخاب کند. این نوع بانکداری توانسته با استفاده از فناوری‌های نوین، کسب‌وکارها و جریان‌های درآمدزایی جدیدی را وارد عرصه‌ی بانکی کند و نسبت به بانکداری سنتی، ارتباط کارآمدتری را بین نهاد بانک و مشتریان آن برقرار سازد.
بانکداری باز به زبان ساده روشی است که در آن کسبوکارهای تجاری، با دسترسی به اطلاعات بانکی مشتریان‌شان، قادر به ارائه‌ی سرویس‌های به‌روزتر به آنها هستند؛ البته این دسترسی تحت پروتکل‌های امنیتی و با مجوز خود مشتری صورت می‌گیرد. اگر نیاز به اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری درباره‌ی بانکداری باز دارید می‌توانید این مقاله را مطالعه کنید.
API پل ارتباطی بانک و کسب‌وکارها است
وب سرویس (API) یک رابط برنامه کاربردی و پروتکلی است. API با ایجاد ارتباطی ایمن و در عین حال ساده، به نرم‌افزارهای مختلف اجازه‌ی برقراری ارتباط را می‌دهد. مشتریان بانک برای انجام امور بانکی غیرحضوری خود نیاز به سایت‌ها، نرم‌افزارها و برنامه‌هایی دارند که سریع و راحت نیازهای آنها را برطرف کند. معمولاً بانک‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند این نیازها را رفع کنند؛ بنابراین شرکت‌های فین‌تک با استفاده از فناوری‌های نوین، خدمات موردنیاز را به مشتریان ارائه می‌دهند. این شرکت‌ها به کمک رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی (API) داده‌های مورد نیاز خود را از بانک می‌گیرند و با استفاده از آنها، خدمات موردنیاز را به مشتری ارائه می‌کنند. این رابط‌ها به این دلیل که معمولاً روی تجربه‌ی کاربری مشتری متمرکز هستند، خدمات بانکی مورد نیاز را خیلی آسان و سریع در اختیار مشتری قرار می‌دهند و همین مسئله باعث می‌شود تا تعداد زیادی از مشتریان به استفاده از این نرم‌افزارها علاقه داشته باشند.
فینوتک چه خدماتی را در حوزه‌ی بانکداری باز ارائه می‌دهد؟
فینوتک زیرساخت‌های بانکداری باز را به کسبوکارهای بزرگ و کوچک و استارتاپ‌ها ارائه می‌دهد. برخی از خدمات بانکی فینوتک عبارتند از:
- ارائه‌ی سرویس‌های مبتنی بر حساب
- پشتیبانی از خدمات وابسته به کارت‌های بانکی (سرویس‌هاس استعلامی و تبدیلی)
- سرویس‌های تسهیل‌کننده‌ی عملیات پرداخت
آیا می‌خواهید بدانید بانکداری باز چه کمکی به شما و کسب‌وکارتان می‌کند؟ با ما در تماس باشید.
متاسفانه هنوز که هنوزه سنتیه و خیلی تغییری نکرده