چک صیاد یا چک صیادی نوع جدیدی از چک‌هاست که از طریق سامانه صیاد و تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی صادر می‌شود. این نوع چک به خاطر رنگ بنفشی که دارد به نام چک بنفش هم شناخته می‌شود. از جمله ویژگی‌های چک صیادی عدد ۱۶ رقمی در قسمت بالا سمت چپ چک است. تمامی عملیات مربوط به این نوع چک از جمله استعلام چک صیادی، انتقال و… از طریق یک شماره منحصر به فرد در سامانه صیاد قابل انجام است.
چرا چک صیادی به وجود آمد؟
چک، سفته و برات از اصلی‌ترین اسناد تجاری هستند؛ اما چک به دلیل ویژگی‌هایی مثل امکان تعقیب کیفری صادرکننده، بیشتر از سفته و برات کاربرد دارد. افراد زیادی چک را برای مبادلات تجاری خود و به‌عنوان وسیله پرداخت استفاده می‌کنند.
در سال‌های اخیر بانک‌ها برای صدور دسته چک سختگیری کمتری داشتند و نظارت خاصی روی این مسئله وجود نداشت. در نتیجه افراد زیادی بدون آشنایی با قوانین چک و تبعات صدور چک بلامحل، اقدام به دریافت دسته چک و صدور چک کردند. نتیجه این اقدام برگشت خوردن بسیاری از چک‌ها و تشکیل پرونده‌های قضایی برای افراد صادرکننده‌ی چک‌های بی‌محل بود.
با توجه به این اتفاقات، سرویس‌های اعتبارسنجی رونق بیشتری گرفتند تا خرید اقساطی یا دریافت چک برای افراد ریسک کمتری به همراه داشته باشد. بانک مرکزی هم به دنبال روشی می‌گشت تا معامله با چک را امن‌تر کند و تعداد پرونده‌های قضایی مربوط به چک برگشتی را کاهش بدهد. نتیجه این شد که سال ۹۶ بانک مرکزی «سامانه صدور یکپارچه دسته چک» (به اختصار سامانه صیاد) را راه‌اندازی کرد. بعد از راه‌اندازی سامانه صیاد، بانک‌ها مجبور شدند دسته چک را از طریق این سامانه صادر کنند. صدور چک و تمام عملیات مربوط به آن از طریق این سامانه ثبت می‌شد. به این صورت نظارت بانک‌ها بر روند صدور دسته چک و معاملات مربوط به آن بیشتر می‌شد؛ در نتیجه آمار چک‌های برگشتی و پرونده‌های قضایی مربوط به آن کاهش پیدا کرد.
۴ تفاوت چک صیادی با چک‌های سنتی
قبلاً که چک صیادی وجود نداشت، الزامی هم برای ثبت چک و تمامی عملیات مربوط به آن در هیچ سامانه‌ای نبود. اما حالا نیاز است تا چک صیادی در سامانه صیاد ثبت شود و انتقال، استعلام و تأیید چک حتماً از طریق همین سامانه انجام شود. چک صیاد ۴ تفاوت عمده با چک‌های سنتی دارد:
۱- ثبت در سامانه صیاد
افرادی که چک صیادی دارند، باید قبل از هر کاری برگ چک خودشان را در سامانه صیاد ثبت کنند. در حال حاضر این کار فقط از طریق سامانه صیاد اپلیکیشن‌های پرداخت موبایل و درگاه‌های اینترنتی بانکی قابل انجام است. (سایت بانک مرکزی هنوز امکان ثبت چک صیادی را ندارد.)
۲- انتقال
همان‌طور که گفتیم، تمام عملیات مربوط به چک صیادی، مثل انتقال به فرد دیگر در صورتی ممکن است که این انتقال و اطلاعات هویتی انتقال‌گیرنده در سامانه ثبت شود. بعد از تغییر قانون چک، دیگر این امکان وجود ندارد که مثل چک‌های سنتی، صدور و انتقال چک به صورت حامل انجام شود. در واقع این شکل از انتقال چک ممنوع است. انتقال چک صیادی هم مثل ثبت چک، فعلاً فقط از طریق سامانه صیاد اپلیکیشن‌های پرداخت موبایل و درگاه‌های اینترنتی بانکی قابل انجام است.
۳- تأیید
به گفته بانک مرکزی، علاوه بر اینکه انتقال چک به شخص دیگر باید در سامانه صیاد ثبت شود، گیرنده هم باید این انتقال را تأیید کند؛ در غیر این صورت انتقال چک نامعتبر است. تأیید چک در سامانه صیاد را تنها می‌توان با اپلیکیشن‌های پرداخت موبایل و درگاه‌های اینترنتی بانکی انجام داد.
۴- استعلام
انتقال چک صیادی از فرد دیگر تنها در صورتی امکان‌پذیر است که فرد به سامانه صیاد مراجعه کند و با وارد کردن شناسه صیادی، استعلام آن چک را دریافت کند. این کار در اپلیکیشن‌های پرداخت موبایل، درگاه‌های اینترنتی بانکی، سامانه صیاد بانک مرکزی و استعلام پیامکی قابل انجام است.
اگر چک در سامانه صیاد ثبت نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
لازم است بدانید قانون جدید روی نحوه تعقیب کیفری صادرکننده چک هم تأثیر گذاشته است. اگر چک‌های صیاد در سامانه ثبت نشوند عملاً بی‌اعتبار هستند. بی‌اعتبار به این معنا که نه تنها قابلیت نقدشوندگی ندارند، بلکه مزایا قانونی چک را نیز نخواهند داشت و تنها یک سند مدنی است که نشان می‌دهد شما از یک شخص طلب دارید.
اگر چک صیادی ثبت نشوند و مشکلی در نقد کردن آن به وجود بیاید، شکایت تأثیر چندانی ندارد. حتی اگر چک صیادی ثبت نشده گم شود، پیگیری مفقودی آن نسبت به چک‌های ثبت‌شده بسیار دشوارتر خواهد بود.
اعتبار چک ثبت نشده در سامانه صیاد در حد یک سند عادی است. اگر قصد دارید بابت این نوع چک از شخصی شکایت کنید، باید به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی شهر خود مراجعه و شکایت‌تان را تنظیم کنید. شکایت برای رسیدگی به دادگاه عمومی ارسال می‌شود.
چطور چک صیادی را انتقال دهیم؟
در گذشته برای انتقال چک از ظهرنویسی و پشت‌نویسی چک استفاده می‌شد. اما با توجه به اتلاف وقت، هزینه و امکان اشتباه در پشت‌نویسی، بانک مرکزی برای متمرکز کردن درخواست‌های چک، سامانه صیاد را راه‌اندازی کرد. امروز تمام دارندگان دسته چک ملزم هستند چک‌هایشان را در سامانه ثبت کنند و برای انتقال به فرد دیگر، ظهرنویسی را الکترونیکی انجام دهند. به همین منظور تمامی افراد باید مراحل زیر را انجام دهند:
- ابتدا شخص وارد سامانه صیاد می‌شود و اطلاعاتی مثل مبلغ چک، تاریخ سررسید، کد صیاد و… را ثبت می‌کند. پس از تأیید اطلاعات چک از سوی بانک صادرکننده‌ی دسته چک، چک جهت تأیید نهایی به سامانه صیاد ارسال می‌شود.
- اطلاعات و کد صیاد چک، توسط بانک مرکزی بررسی می‌شود. در صورتی که مشکلی از قبیل چک برگشتی یا بدحسابی وجود نداشته باشد، این چک به صورت موقت در سامانه صیاد ثبت می‌شود.
- بعد از اینکه چک در سامانه ثبت شد، دارنده‌ی چک باید برگه‌ی اصلی را به دریافت‌کننده تحویل دهد.
- دریافت‌کننده‌ی چک باید به سامانه صیاد مراجعه کند و کد صیادی ۱۶ رقمی را در قسمت استعلام چک صیاد وارد کند. پس از اینکه چک از طرف سامانه صیاد تأیید شد و اطلاعات درست بود، دریافت‌کننده‌ی چک باید اقدام به تأیید دریافت چک کند.
ویژگی‌های استفاده از سامانه صیاد
- با کمک این سامانه در بخش اعتبار پرداختی، رصد جریان چک برگشتی و روند پرداختی چک‌ها امکان‌پذیر است.
- این سامانه جایگزین مراجعه حضوری به بانک برای صدور دسته چک است. به‌گونه‌ای که متقاضی از طریق بانک مرکزی اعتبارسنجی می‌شود و تنها در صورتی که صلاحیت لازم را داشته باشد، دسته چک به او تعلق می‌گیرد.
- چک‌های صیادی به‌جز تفاوت لوگوی بانک‌ها روی آن‌ها، شکل یکسانی دارند و امکان جعل وجود ندارد.
- از طریق سامانه صیاد می‌توان میزان اعتبار صادرکننده‌ی چک را هم مشاهده کرد. با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی صیادی برگ چک می‌توانید ببینید صادرکننده‌ی چک در سیستم بانکی کشور چک برگشتی دارد یا خیر.
چک صیادی چه مشکلاتی دارد؟
از زمان راه‌اندازی سامانه صیاد تعداد چک‌های برگشتی کمتر شده و این اتفاق مثبتی است؛ اما این روند ایراداتی هم دارد. قبلاً تمام اشخاص حتی بدون استفاده از اینترنت بانک یا همراه بانک و فقط با اپلیکیشن‌های عمومی مثل آپ می‌توانستند استعلام چک را انجام دهند؛ اما با ورود چک صیادی استعلام چک برای اشخاص حقوقی دچار مشکل شد. مثلاً وقتی شخص حقوقی در وجه شخص حقوقی چک می‌کشد یا یک شخص حقوقی در وجه شخص حقیقی دیگری چک می‌کشد، دریافت‌کننده‌ی چک تنها در صورتی می‌تواند استعلام چک را دریافت کند که امضادار آن حساب حقوقی باشد. چرا که استعلام چک تنها در همراه بانک یا اینترنت بانک صاحبین امضا تعریف شده است.
بانکداری باز برای حل این مشکل به کمک کسب‌وکارها آمده است. با استفاده از بانکداری باز استعلام چک صیادی در هر نرم‌افزاری قابل پیاده‌سازی و فراخوانی خواهد بود. اگر نمی‌دانید بانکداری باز چیست، «تمام چیزهایی که باید درباره بانکداری بدانید» را بخوانید.
پیشنهاد فینوتک برای استعلام چک صیادی در شرکت‌ها
فینوتک وب‌سرویس استعلام چک صیادی را برای کسب‌وکارها و اشخاص حقوقی راه‌اندازی کرده است. یکی از صنایعی که با چک صیادی سروکار زیادی دارند شرکت‌های حوزه‌ی پخش هستند. این شرکت‌ها تعداد زیادی موزع یا مأمور پخش دارند و چک‌های زیادی را در طول روز دریافت می‌کنند. تمامی این چک‌ها در وجه حقوقی شرکت صادر می‌شوند اما موزع می‌تواند از وب‌سرویس فینوتک روی نرم‌افزار حسابداری آن شرکت استفاده و استعلام چک را دریافت کند.
این وب‌سرویس پس از راه‌اندازی روی نرم‌افزار شرکت، یک بار در همان ابتدای امر احراز هویت می‌شود و مامورهای پخش می‌توانند با در دست داشتن تبلتی که نرم‌افزار حسابداری شرکت خودشان روی آن نصب شده است، در هر جایی که هستند وضعیت چک‌های دریافتی را رصد کنند و استعلام‌های موردنیازشان را بگیرند. با استفاده از این وب سرویس فینوتک برای استعلام چک صیادی، دیگر نیازی به تحویل چک به بخش حسابداری و استعلام آن توسط صاحب امضای آن حساب حقوقی نیست.
برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید: ۴۲۷۱۹۵۰۰-۰۲۱
