بانکداری باز چیست و چرا در دنیای امروز اینقدر مطرح است؟ این سوالی‌ست که سعی داریم به آن پاسخ دهیم. واقعیت این است که در دنیای پرشتاب امروز که هر لحظه با مفاهیم جدید روبرو هستیم و با سرعت زیادی تغییر می‌کنیم، «بانکداری باز» از مفاهیمی‌ست که می‌تواند زندگی و کسب‌وکار ما را درگیر تحولات مثبتی کند.
در این مقاله چکیده کوتاهی از تمام چیزهایی که باید از این حوزه بدانید را برایتان بازگو خواهیم کرد. از تاریخچه بانکداری باز (Open Banking) آغاز می‌کنیم، نگاهی به چالش‌ها و مزایای آن می‌اندازیم و در آخر می‌بینیم که این پدیده نوین بانکداری چه کمکی به استارتاپها می‌کند. همراه فینوتک باشید.
تاریخچه بانکداری باز؛ از ۱۹۸۰ تا امروز
برای مرور تاریخچه بانکداری باز باید به حدود ۴۰ سال پیش برگردیم. زمانیکه اولین تجربه‌های بانکداری آنلاین شکل گرفت. درست زمانیکه اداره پست فدرال آلمان اولین آزمایش بانکداری آنلاین خود را با ۵ دستگاه کامپیوتر اکسترنال انجام داد و تعدادی از کاربران بالاخره توانستند با کمی بیشتر از سرعت حلزون نقل و انتقالات بانکیشان را به‌صورت آنلاین انجام دهند!
آنچه که ما امروز از بانکداری باز می‌بینیم، آخرین قدم‌های یک مسیر طولانی و پر پیچ‌و‌خم است. در تصویر پایین یک نمای شماتیک از این مسیر را می‌بینید:
API چیست؟
همانطور که پیش از این هم در توضیح سوال «بانکداری باز چیست؟» گفتیم:
«بانکداری باز به زبان ساده روشی است که در آن کسب‌وکارهای تجاری، با دسترسی به اطلاعات بانکی مشتریانشان، قادر به ارائه سرویس‌های به‌روزتر به آنها هستند».
البته این نکته را نباید فراموش کنیم که این دسترسی، تحت پروتکل‌های امنیتی و با اجازه مشتری انجام می‌شود. در روش بانکداری باز برای انجام مبادلات، به دادههای مالی، اطلاعات کارت مشتریان و نوع حساب نیاز است. با ایجاد دسترسی به این داده‌ها، وب سرویس (API) به کمک می‌آید و همگام‌سازی و فرایند مبادله انجام می‌شود.
API در واقع یک سرواژه اختصاری برای (Application Programming Interface) یا رابط برنامه‌نویسی اپلیکیشن است. همانطور که از اسم کاملش هم پیداست، API یک واسط است تا به ۲ برنامه نرم‌افزاری با زبان‌های مختلف، اجازه صحبت بدهد.
هر بار که از یک اپلیکیشن مثل فیسبوک استفاده می‌کنید، پیام فوری ارسال می‌کنید یا وضعیت آب‌وهوا را در تلفن همراهتان چک می‌کنید، مشغول استفاده از APIها هستید.
Open API یا API باز چیست؟
حالا که می‌دانید API چیست، دانستن مفهوم Open API چندان دشوار نیست. open API هم یک رابط برنامه‌نویسی اپلیکیشن است. با این تفاوت که Open API در دسترس عموم قرار می‌گیرد و همه می‌توانند از آن استفاده کنند. به همین دلیل به آن public API هم می‌گوییم.
در واقع open APIها به افرادی که می‌خواهند سرویس‌های قابل دسترسی در شبکه اینترنت به‌وجود بیاورند اجازه می‌دهند تا بتوانند سرویس‌های خود را به راحتی در اختیار مشتریان قرار دهند. نرم‌افزارهای open API به راحتی در فضای اینترنت منتشر می‌شوند و در اختیار عموم مردم و علاقه‌مندان قرار می‌گیرند.
مزایای بانکداری باز برای بازیگران اصلی این چرخه
تا اینجای کار حتما متوجه شده‌اید که این خدمت نوین در حوزه بانکداری تا چه حد می‌تواند به بهتر شدن روند پیشین کمک کند. اشتراک‌گذاری اطلاعات از یک سو به کسب‌وکارها کمک می‌کند که خدمات خودشان را توسعه دهند و خدمت‌رسانی بهتری به مشتریان داشته باشند. و از سوی دیگر به مشتریان کمک می‌کند تا از مراجعه به شعب بانک بی‌نیاز باشند و تمام خدمات بانکی را یکجا دریافت کنند.
در آخر، بانکداری باز به بانک‌ها هم کمک می‌کند تا بدون نیاز به صرف زمان قبلی و با سرعتی بیشتر، خدماتشان را تجاری‌سازی کنند. از دیگر مزایای بانکداری باز می‌توانیم به سرعت بالای عملیات بانکی، دسترسی یکجا به تمام خدمات بانکی و رشد پرسرعت این حوزه اشاره کرد.
بطور خلاصه می‌توان گفت Open Banking به هر یک از مشتریان این امکان را می‌دهد تا برای خودشان یک بانک منحصربه‌فرد داشته باشند و هر زمان که می‌خواهند از آن استفاده کنند. بدون محدودیت در روز و ساعت.
۴ چالش اصلی بانکداری باز
مثل هر تکنولوژی و سیستم جدیدی که شکل می‌گیرد، بانکداری باز هم چالش‌هایی دارد که باید به آنها بپردازیم:
۱. هنوز افراد زیادی با آن ناآشنا هستند
از چالش‌های اصلی می‌توان به تازه و نو بودن این حوزه اشاره کرد. قطعا این سیستم هم برای جا افتادن در بین مخاطبان ایرانی نیاز به بهبود و اصلاح مداوم دارد.
۲. قوانین ناظر بر Open Banking همچنان جای کار دارند
نکته دیگر درباره چالش‌های بانکداری باز این است که این سیستم ممکن است با فشار از سمت قانونگذاران روبرو شود و مجبور به تغییر قوانین حاکم بر خود باشد.
۳. همیشه «امنیت داده‌ها» حرف اول را می‌زند
بحث امنیت کاربران، چالش دیگری است که باید به آن پرداخت. البته راهکارهایی هم برای این چالش در نظر گرفته شده است. از جمله اینکه کاربران همیشه به اطلاعات خود دسترسی دارند و می‌توانند هر زمان که بخواهند دسترسی اپلیکیشن مورد نظر به اطلاعات خودشان را ببندند. حتی برای این مسئله و حفظ امنیت کاربران قوانین بین‌المللی هم تصویب شده که استاندارد PSD2 یکی از آن‌هاست.
۴. بانکداری باز هنوز راه زیادی را برای طی کردن دارد
نکته دیگر در بحث چالش‌های بانکداری باز، همین بحث کم سن و سال بودن آن است. مثل هر سیستم دیگری، بانکداری باز هم باید راه خود را بین مخاطبان و کسب‌وکارها پیدا کند. برای رسیدن به روزی که آغوش همه افراد در سیستم بانکداری سنتی نسبت به این نوآوری باز باشد، به زمان نیاز است.
خدمات بانکداری باز
وقت آن رسیده است که ببینیم بانکداری باز دقیقا چه خدماتی را به دنیا ارائه می‌کند و در چه مواردی می‌توان از آن استفاده کرد. اولین چیزی که باید بدانید این است که در این روش اطلاعات، دادههای بانکی و همچنین ارائه خدمات تنها در اختیار بانک‌ها نیست. کسب‌وکارها هم می‌توانند از این داده‌ها استفاده کنند. پس یکی از اولین و کلیدی‌ترین خدمات این حوزه، خدمت به کسب‌وکارها است که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
باید بدانیم که شرکت‌های فعال در حوزه خدمات بانکداری باز، بسته به منطقه جغرافیایی، امکاناتشان و نیاز جامعه خدمات منحصر به فردی را به مخاطبان ارائه می‌دهند. فینوتک به‌عنوان یکی از ارائه‌دهندگان این زیرساخت در ایران، خدمات زیر را در این حوزه ارائه می‌کند:
- ارائه سرویس‌های مبتنی بر حساب
- پشتیبانی از خدمات وابسته به کارت‌های بانکی
- خدمات مرتبط با بازار سرمایه و بورس (شامل: اطلاعات پایه مربوط به سود و بازدهی شرکت‌ها، صورت‌های مالی و کدال، اطلاعات بازار ارز و فلزات گرانبها و بازار بورس و فرابورس)
- سرویس‌های تسهیل کننده عملیات پرداخت
- و…
بانکداری باز چه کمکی به استارتاپها می کند؟
تقریبا همه ما از دنیای پرشتاب و پرچالش استارتاپها باخبریم. اکوسیستمی که با سرعت هرچه تمام‌تر حرکت می‌کند و نشدن برایش معنی ندارد! در چنین سیستمی نمی‌توان از راه‌حل‌های سنتی برای حل چالش‌های نوین استفاده کرد. به همین دلیل استارتاپها از سیستم بانکداری باز استقبال خوبی کرده‌اند.
دلیل برتری این نوع جدید از بانکداری برای استارتاپها تنها به افزایش سرعت و راحتی بیشتر کاربران محدود نمی‌شود. تصور کنید که برای کسب‌وکارتان اپلیکیشنی طراحی کنید که علاوه‌بر دسترسی کاربر به اطلاعات بانکی روزانه، به او اجازه انجام تمام عملیات بانکی از جمله مشاوره، مدیریت حساب و بدهی‌ها و… را بدهد. اتفاقی که تنها با استفاده از API و open banking می‌تواند رخ بدهد.
سخن پایانی
امیدواریم توانسته باشید پاسخ برخی سوالات خود را در این مقاله بیابید. در این مقاله سعی کردیم خلاصه‌ای کلی از تمام چیزهایی که باید از بانکداری باز بدانید را به شما بگوییم. با هم نگاهی به مزایای بانکداری باز و چالش‌های آن انداختیم و در پایان دیدیم چه کمکی به استارتاپها می‌کند. در بخش نظرات پاسخگوی سوالات شما در این حوزه هستیم.
